Интернетке сын жазуудан мурда буларды билип алыңыз
Абайлап жүрбөсөңүз пост, репост же комментарий үчүн түрмөгө түшүп калышыңыз мүмкүн!
Борбор Азиядагы Тынчтыкты куруу жана медиатехнологиялар боюнча мектептин директору Инга Сикорская социалдык тармактарда өзүн кантип алып жүрүү керектигин айтып берет.
Тукуруучулар (провокатор) курмандыгы - билимсиз колдонуучулар
Мыйзамга туура келбеген кастык тил бар. Бирок, ар бир адамда сөз эркиндиги да бар. Андыктан, социалдык тармактагы пикирлер жагымсыз, ал тургай, жаман болсо да радикалдуу дегенди билдирбейт. Себеби, көп колдонуучулар комментарийлерди драмалаштырып жиберет, же тескерисинче, башкаларды кемсинтип, орой мамиле жасашат.
Мындай билдирүүлөр жашоого зыянын тийгизет:
- жабырлануучу өзү талкуулоого катышса
- троллинг, астротурфинг, кибербуллингдин максатына айланса
- интернет айдыңындагы пикир келишпестикти реалдуу жашоосуна аралаштырып алса.
Зордук-зомбулукка алып келүүчү радикалдуу билдирүүлөрдүн, канчалык коркунучтуу экенин атайын экспертиза аныктайт. Себеби, билдирүү ачык эле ксенофобиялык же рассалык мүнөздө болушу мүмкүн. Катардагы пайдалануучуларга коркунучту же радикалдуулукту аныктоо кыйынга турат.
Тукуруучулар билимсиз, жакшы менен жаманды ылгай албаган интернет колдонуучуга мыйзамсыз аракеттерди жасатып, жоопко тарттырып коюшу мүмкүн.
Радикалдуу пост көргөндө эмне кылуу керек?
Биринчиден, жаңы медиа маданиятты жана тармактык этиканын сактаңыз. Кайсы жерде негативдүү пикир, мазмуну мыйзамсыз экенин түшүнүү зарыл. Негативдүү пикир дагы сөз эркиндиги жөнүндө мыйзамдар менен корголгон.
Пост мыйзамсыз болсо, колдоо көрсөтүү кызматына барактын скриншотун жөнөтүп, таркатылып жаткан ресурстун администраторлоруна нааразычылыгыңарды билдириңиз. Күч колдоно турганын айтып коркутса, укук коргоо органдарына кабарлаңыз.
Экинчиден, ар бир активдүү колдонуучу интернеттеги түрдүү топторго кирип жатканда ички туюмдарына ишениши керек.
Чагымчылды ачыкка чыгарып, анын ким экенин көрсөтүңүз!
Троллингге күбө болгондордон колдоо издеңиз. Чагымчыл комментарийлерди кабыл албай, бөгөт коюп, көрмөксөн болуп, өчүрүп салыңыз. Билимдүүлөр мындай маселелерди өздөрү эле жөнгө салып коёт.
Сын жазуудан мурун буларды эске алыңыз:
- Интернет бул - коомдук мейкиндик жана билдирүүлөр анонимдүү болгону менен ачык экенин унутпаңыз.
-
Айтып жана жазып жаткандарыңыз үчүн жоопкерчилик алууга даяр болуңуз.
- Тыным жасап, кесепеттери тууралуу ойлонуңуз. Эмне үчүн муну кылып жатасыз, чыныгы максаты кандай, так-даана билишиңиз керек.
Аброюңузга шек келтирген комментарий алсаңыз жооп бербей эле коюңуз. Тукуруучулар атайылап сизди кепке тартууга аракет кылышы мүмкүн. Болбой эле, мезгил - мезгили менен кайталанып жатса жогорудагы пунктту караңыз: "Радикалдуу пост көргөндө эмне кылуу керек?"
Социалдык тармактарда буларды бөлүшкөнгө болбойт!
Пост же комментарий экстремисттик, элдин кайсы бир тобун басмырлайт деп ойлосоңуз, анда ал чынында эле ошондой, туюмдарыңызга ишениңиз. Кыргызстанда тыюу салынган тизмеге кирген материалдарды интернетке киргизип, жарыялаганга болбойт.
Кимдер жоопко тартылат:
- терроризм жана экстремизмге үндөгөндөр
- террорчул жана экстремисттик аракеттерди жасагандар
- улуттук (этникалык), расалык, диний же аймактар аралык жек көрүүчүлүктү козуткандар.
Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык, далилдери бар конкреттүү чакырыктар каралат. Муну атайын экспертиза аныктайт.
Өткөн жумада Кыргызстандын Улуттук коопсуздук мамлекеттик комитети Whatsapp аркылуу чагымчыл видеолорду тараткан 29 жаштагы жаранды кармады. Ал мессенджерге 100дөн ашык адамдан турган топ түзүп, улуттар аралык кастыкты козуткан видео роликтерди жүктөп турган. 2010-жылы тартылган видео роликтерден өзбек улутундагы адамдар кыргыздарды сабап жатканын жана кыргыздар өзбек улутундагы адамдардан 2010-жылдагы окуялар үчүн кечирим суратканын көрүүгө болот. Эми колго түшкөн жаран Кылмыш жаза кодексинин 299-беренеси (Улуттук (этностор аралык), расалык, диний же регион аралык кастыкты козутуу) боюнча жоопко тартылат.
Бул шилтемедеги маалыматтар сиз үчүн пайдалуу болот: