Зордук-зомбулукка бара турган адамды алдын ала аныктаса болобу?

Психолог Эльвира Чокоева үй-бүлөдө зордук-зомбулукка бара турган адамды алдын ала аныктаса болобу? Зомбулуктун канча түрү бар? – деген суроолорго жооп берди.

Үй-бүлөдөгү зордук-зомбулук деп эмнени айтса болот?

Зомбулуктун 4 түрү бар:

1. Физикалык зомбулук. Денеге зыян келтирүү, башкача айтканда уруу, түртүү, бир нерсе менен чабуу, тебүү ж.б.
2. Психологиялык зомбулук. Адамдын психологиялык абалына зыян келтирүү. Коркутуу, кемсинтүү, көзөмөлдөө, шантаж кылуу. Мисалы, менден кете турган болсоң, өзүмө кол салам, же балдарды бербейм ж.б.
3. Сексуалдык зомбулук. Адамдын каршы болгонуна карабастан күчкө салып, коркутуп, же алдоо жолу менен сексуалдык мамилеге барууга мажбурлоо.
4. Экономикалык зомбулук. Материалдык жактан кысым көрсөтүү, иштөөгө тыюу салуу, финансылык жактан көз каранды кылуу, чыгашаларын толугу менен көзөмөлдөө, катардагы керектөөлөрүнө акча бербей коюу.

Зомбулукка бара турган эркекти алдын ала аныктаса болобу?

Кыз жигит болуп жүргөн кезде, кыздар көпчүлүк белгилерге көңүл бурушпайт, байкаса деле маани беришпейт. Бирок андай белгилер бар. Мисалы:

• Жигит өзүнүн телефон чалуусуна, же ватсаптан жазганына дароо жооп берүүсүн талап кылат. Кыздын башка иштери менен алек болуп, көрбөй, укпай, байкабай, колу бошобой калганын түшүнбөйт, таарынат, ачууланат. Кыздар мындай жүрүм-турумду “мени аябай катуу сүйөт экен, мага сарысанаа болуп жатат” – деп кабыл алат.
• Мурунку аялын, же сүйлөшкөн кызын аябай жамандайт. Такыр түшүнбөгөнүн, же туура эмес иш кылганын айтып, экөөнүн эки ажырым жолго түшкөнү үчүн күнөөлөйт. Башкача айтканда, жоопкерчиликти толугу менен башка адамга жүктөйт. (Кийин өзүңүз да ошол аялдын ордунда болуп калышыңыз мүмкүн).
• Апасы, карындаштары менен мамилесин байкагыла. Көпчүлүк учурда орой мамиле кылат.
• Тейлөө тармагында иштеген адамдарга жасаган мамилесин байкагыла. Официантка, таксидеги айдоочуга, дүкөндөгү сатуучуга. Сыйлайбы же кемсинтеби?
• Сиздин досторуңузду, курбуларыңызды, кесиптештериңизди, дегеле чөйрөңүздү жактырбайт. Алардан кол узүүңүздү талап кылат.

Эмне үчүн үй-бүлөлүк зордук-зомбулуктун курмандыктары көйгөйлөрүн ачык айтуудан коркушат?

Анткени аялдар элдин сөзүнөн коркушат, сынга алынуусун каалабайт. Коом көпчүлүк учурда аялды күнөөлөйт. Уят болот – деген түшүнүк бар. Бирок бул миф.

Бардыгы эле ушинтип жашашат. Бир аз чыдап коюш керек. Акырындык менен токтолот – деп, жашап жүрө берген жаңылыштык.

Андан тышкары, кетип кайда бармак элем? Балдарым атасыз калышат. Ата-энемдин үйүнө батпайм — деген ойлор, зомбулук менен күрөшүүгө жол бербейт. Ошондуктан чыдап жашап жүрө беришет.

Кыргызстанда зордук-зомбулукка туш болгон аялдар үчүн ар бир региондо кризистик борбор бар. Алар кыз-келиндерге юридикалык, психологиялык жана медициналык жактан колдоо көрсөтүшөт.

Чыдап жашап жүрө берсе жашоо оңолобу?

Албетте үй-бүлөө сакталып, экөө бирин-бири сүйүп, бир куштун эки канатындай учушса бул эң сонун. Бирок канаты кайышып турса, мындай үй-бүлө сапарын уланта албайт.

Ар бир аял өзү чечим чыгарат. Мага мындай жашоо жагабы? Мен бактылуумунбу? Өмүр бою ушинтип жашаганга даярмынбы? Ушул суроолорго жакшылап ойлонуп, чын дилиңерден жооп бергиле.

Кыз-келиндерге кеңеш бергим келет. Ар дайым өзүңөрдү сыйлагыла. Аял өзүн кандай алып жүрсө, эркек ошого жараша мамиле кылат. Мисалы өзүнө ишенимдүү жүргөн кишиге эч ким орой сүйлөбөйт. Бир эле эркек үч башка аялга үч башка мамиле жасайт. Сизге катуу сүйлөөгө, кемсинтүүгө, басынтууга жол бребегиле. Башында калыптанып калган мамиленин модели убакыттын өтүшү менен күчөйт.

Аял бактылуу болууга татыктуу. Эсиңизде боолсун, бактылуу болуу эч качан кеч эмес.  

Зомбулукка кабылсаңыз же дуушар болсоңуз, дароо жардам берүү кызматтарына кайрылыңыз!